Στο ορεινό χωριό Καταφύγι των Αγράφων, τη δεκαετία του ’40, μεταφέρθηκαν όσες/οι βρέθηκαν στο κατάμεστο Αετοπούλειο Πολιτιστικό Κέντρο, στην παρουσίαση του βιβλίου «Οι άμαχοι του ελληνικού εμφυλίου» της Τασούλας Βερβενιώτη, το Σάββατο 28 Ιανουαρίου 2023, για να παρακολουθήσουν, με αφετηρία το Καταφύγι, τη βίαιη -λόγω του εμφυλίου- μετάβαση των ορεινών και ημιορεινών περιοχών της Ελλάδας στην οικονομία της αγοράς αλλά και να έρθουν σε επαφή με μια νέα μεθοδολογική πρόταση για την ιστοριογραφία, όπου η προφορική ιστορία συνδέεται με την αρχειακή έρευνα και γνώση, όπως πολύ εύγλωττα περιέγραψε ο ιστορικός Βαγγέλης Καραμανωλάκης, αν. καθηγητής ΕΚΠΑ, πρόεδρος Δ.Σ. των ΑΣΚΙ.

Ο ίδιος επισήμανε, μεταξύ άλλων ότι το βιβλίο της Τασούλας Βερβενιώτη μας βοηθάει να κατανοήσουμε τον κόσμο που χάθηκε μετά το τέλος του εμφυλίου, αλλά και την ετερότητά του, το πόσο διαφορετικός είναι από το σήμερα. «Μέσα από τα χαλάσματα αυτού του κόσμου μπορούμε να δούμε τα θεμέλια του δικού μας, να αναζητήσουμε τις κληρονομιές, ιδεολογικές και υλικές που άφησε, όπως αποτυπώνονται άλλωστε και στις αφηγήσεις των μαρτύρων του βιβλίου. Μας βοηθάει να καταλάβουμε τις διαδρομές του ελληνικού 20ού αιώνα, να κατανοήσουμε τους δικούς μας προγόνους, τους γονείς μου που βρέθηκαν στην Αθήνα από τη δεκαετία του 50 και μετά, φέροντας το τραύμα του φυλακισμένου αδελφού αλλά και την τέχνη να φτιάχνει κουρελούδες με κουρέλια που τις έδινε η γειτονιά για να τα υφάνει στον αργαλειό», συμπλήρωσε ο ίδιος.

Η αξία της μετα-μνήμης και της προφορικής ιστορίας

Για μια σπουδαία και θηριώδη εργασία, ως αποτέλεσμα πολυετούς έρευνας σε αρχεία και εκατοντάδων συνεντεύξεων με αμάχους του εμφυλίου, έκανε λόγο η δημοσιογράφος, ραδιοφωνική παραγωγός, συγγραφέας & ποιήτρια Ευγενία Λουπάκη, σημειώνοντας την αξία την μετα-μνήμης και της προφορικής ιστορίας: «Η μνήμη έχει δυναμική, υπάρχει μετα-μνήμη, περνάει από γενιά σε γενιά έως και τρεις τέσσερις γενιές και αυτό είναι μια μεγάλη παρηγοριά για μας, που σκεφτόμαστε με αγωνία τί θα θυμούνται οι επόμενοι και οι μεθεπόμενοι. Γι' αυτό είναι τόσο σημαντική η προφορική Ιστορία, η κοινωνική Ιστορία, η Ιστορία από τα κάτω».

Την προτροπή του «διαβάστε αυτό το βιβλίο», εξήγησε ο αντιδήμαρχος Πολιτισμού του Δήμου Χαλανδρίου Σέργιος Γκάκας, λέγοντας: «Είναι ένα ιστορικό έργο που λογοτεχνεί - δεν νομίζω να υπάρχει αυτή η λέξη στο λεξικό του Μπαμπινιώτη αλλά τη δημιουργεί η Τασούλα με τις λέξεις των ηρώων της - ένα βιβλίο που ζωγραφίζει τις ήττες και τις νίκες του τόπου που γεννηθήκαμε».

«Οι άμαχοι θα γίνουν μάχιμοι. Για να ζήσουν»

Ο ίδιος αναφέρθηκε και στην ανάγκη να διατηρηθεί η μνήμη: «Η σημερινή Δημοτική Αρχή, την οποία ελπίζω ότι εκπροσωπώ με συνέπεια, πασχίζει να διατηρήσει τις μνήμες. Όλες τις μνήμες. Και γι’ αυτό ζητάμε τις αγκαλιές των ανθρώπων που θέλουν να θυμούνται και τους ζητάμε να δεχτούν και τη δική μας αγκαλιά. Σήμερα μπορεί να φαινόμαστε άμαχοι, αύριο θα γίνουμε μάχιμοι. Για να ζήσουμε. Και για να ξαναθυμηθώ τον Σεφέρη του ‘46: «Νόμιζες πως ήταν ο Πόλεμος, οι δύσκολες περιστάσεις που θα τελείωναν με κάποια “ειρήνη”. Ξαφνικά αποκαλύπτεις πως όλη σου τη ζωή θα την περάσεις ανώμαλα. Αυτήν έχεις, μ’ αυτήν πρέπει να τα βγάλεις πέρα».

Από την πλευρά της η συγγραφέας Τασούλα Bερβενιώτη περιέγραψε με δύο λόγια τη μεγάλη εικόνα που σκιαγραφείται μέσα από τις σελίδες του βιβλίου της, σημειώνοντας χαρακτηριστικά: «Η σχέση της οικονομίας με την πολιτική είναι άρρηκτη. Με το τέλος της δεκαετίας του ‘40 και των γεγονότων που περιγράφονται στο βιβλίο, ο τρόπος παραγωγής στην Ελλάδα άλλαξε ριζικά. Οι κάτοικοι των ορεινών και ημιορεινών περιοχών της Ελλάδας ήρθαν σε επαφή για πρώτη φορά και μάλιστα με βίαιο τρόπο, λόγω του εμφυλίου, με την οικονομία της αγοράς».

Την εκδήλωση συντόνισε η Νάση Σιαφάκα, ομ. καθηγήτρια ΕΚΠΑ και συντονίστρια της Ομάδας Προφορικής Ιστορίας του Δήμου Χαλανδρίου (ΟΠΙΔΗΧ).

Την παρουσίαση του βιβλίου τίμησαν με την παρουσία τους οι αντιδήμαρχοι Δημήτρης Χριστουλάκης, Έλενα Χριστούλη και Κώστας Γερολυμάτος, ο πρώην υπουργός του ΣΥΡΙΖΑ Κώστας Φωτάκης, η πρώην βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Αννέτα Καββαδία, ο εκπαιδευτικός και διευθυντής του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας στο κέντρο κράτησης ανηλίκων Αυλώνα, Πέτρος Δαμιανός, o πρώην διευθυντής του Ινστιτούτου «Ν. Πουλαντζάς» Χάρης Γολέμης, δημοτικοί σύμβουλοι και πλήθος κόσμου.