Την φωτιά ή την σβήνεις τα πρώτα 10 λεπτά ή μετά καλείς 22 χώρες να σε βοηθήσουν. Ή έχεις επιτόπου χιλιάδες μικρές μονάδες δασοπυρόσβεσης που γνωρίζουν καλά την μορφολογία του εδάφους, τα μονοπάτια και το είδος της βλάστησης και σβήνεις μια φωτιά την στιγμή που θα εκδηλωθεί ή περιμένεις να ειδοποιηθούν τα κέντρα, να αποφασίσουν ποιον θα στείλουν, αυτοί να έρθουν, να τους εξηγήσεις από που θα πάνε στην φωτιά και να την σβήσουν.

Μετά από την εμπειρία από το 1983 όπου άρχισαν ουσιαστικά οι μελέτες καταγραφής και σοβαρών πονημάτων για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών στην Ελλάδα, είναι καθολική η άποψη ότι η διαχείριση των πυρκαγιών μπορεί να γίνει μόνο τοπικά.

Οι κυβερνήσεις όμως θέλουν να διαχειρίζονται τα πράγματα κεντρικά γι' αυτό και απέσυραν την αρμοδιότητα της δασοπροστασίας από τις τοπικές δασικές υπηρεσίες και τις αποστελέχωσαν πλήρως.

Οι Δασικές Υπηρεσίες, μέχρι το 1998 επιτηρούσαν με δασοφύλακες τα δάση, τα καθάριζαν, έσβηναν τις φωτιές επί τόπου και ήξεραν που είναι και τα επικίνδυνα σημεία.

Σήμερα βέβαια οι δασικές υπηρεσίες ούτε προσωπικό έχουν, αλλά κυρίως δεν έχουν πια την εμπειρία. Η εμπειρία συσσωρεύθηκε στις λεγόμενες «Τοπικές Εθελοντικές Ομάδες» που συγκροτούνται κυρίως από αμειβόμενους πολίτες ορισμένου χρόνου.

Οι 326 δήμοι της χώρας λαμβάνουν 16,9 εκ. ευρώ για την Πολιτική Προστασία. Οι δήμοι ζητάνε κατ' ελάχιστον το τριπλάσιο ποσό για να λειτουργήσουν τις ομάδες τους. Τώρα καλούμαστε να δώσουμε σε πρώτη φάση 500 εκατομμύρια ευρώ για την αποκατάσταση των ζημιών.

Οι κεντρικές κυβερνήσεις δεν θέλουν αυτήν την κατάτμηση για να μπορούν να διαχειρίζονται συνολικά μεγάλα οικονομικά και εργολαβικά αντικείμενα.

Ακόμη και στις αναδασώσεις που γίνονται εντελώς τοπικά με την κύρια ευθύνη και μέριμνα των «τοπικών εθελοντικών ομάδων» τώρα ετοιμάζονται να την δώσουν συνολικά σε μεγάλους επιχειρηματίες για να φτιάξουν υβριδικά δάση. Οι αναδασώσεις όμως που αποτυγχάνουν γενικώς, σε μικρά ποσοστά όσο επιτυγχάνουν, οφείλονται στην μετά μέριμνα, καθαρισμό, πότισμα κ.λπ. Αυτό το κάνουν μόνο οι τοπικές ομάδες δασοπροστασίας.

Η αρμοδιότητα κατάσβεσης και συντονισμού των δασικών πυρκαγιών μεταφέρθηκε στην πυροσβεστική. Όμως όπως έχει αποδείξει η εμπειρία η πυροσβεστική δεν έχει τέτοια τεχνογνωσία. Πρώτα από όλα διότι καλείται να σβήσει πυρκαγιές σε εδάφη που δεν γνωρίζει και δεύτερον διότι η βασική της μέριμνα και εξειδίκευση είναι να σώζει ζωές και σπίτια. Από εκεί και πέρα μόνο τα εναέρια μέσα αναλαμβάνουν όταν και αν έρθουν. Το 1 εκατομμύρια καμένες εκτάσεις των τελευταίων ημερών και οι μαρτυρίες όλων όσοι βρέθηκαν επί τόπου είναι επαρκής απόδειξη.

Όμως πρέπει να σημειώσουμε ότι ούτε οι εθελοντικές ομάδες είναι στην κατάσταση κατάρτισης, στελέχωσης και εξοπλισμού που θα έπρεπε να βρίσκονται.

Πρώτον διότι έχουν μετατραπεί σε ολιγομελείς δεξαμενές ανέργων με στολή και σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται για μαζικά κινήματα εθελοντισμού και αλληλεγγύης. Μην μπερδευόμαστε δεν γράφω για συγκεκριμένες ομάδες, γράφω για την γενική εικόνα. Δεύτερον διότι διοικούνται από πολιτικούς προϊστάμενους (αντιδημάρχους) που τις περισσότερες φορές δεν έχουν καμία απολύτως εμπειρία και γνώση από φωτιές. Μαθαίνουν και εκείνοι με τις πρώτες φωτιές που θα αντιμετωπίσουν. Τρίτον διότι όπως είπαμε οι εθελοντικές ομάδες δεν έχουν επαρκή εξοπλισμό, οχήματα, στολές προστασίας, εγκαταστάσεις ανίχνευσης κ.λπ. και κυρίως εκπαίδευση. Ανακοινώθηκε πριν από δύο χρόνια η πιστοποίηση των εθελοντών μέσω ειδικών σχολών, αλλά ακόμη περιμένουμε. Και όλα αυτά αφορούν στον περιορισμό λίγων ατόμων. Από δέκα μέχρι 30 το πολύ. Μιλάω για ενεργά, εκπαιδευμένα και κατάλληλα να επιχειρήσουν σε μια φωτιά. Μια δημοτική περιοχή χρειάζεται από 100 μέχρι και 500 άτομα όμως.

Οι δήμοι δεν κάνουν καμπάνιες προσέλκυσης εθελοντών παρά μόνο για τα μάτια του κόσμου. Βασικό αίτιο είναι ότι ούτε μπορούν να τους εξοπλίσουν, ούτε να τους διαχειριστούν, ούτε να τους εκπαιδεύσουν. Οι περισσότεροι δήμοι προτιμούν να έχουν 10 «εθελοντές» που να τους πληρώνουν, να βρίσκονται υπό τις διαταγές του δημάρχου προς πάσα χρήση και να βγάζουν φωτογραφίες μαζί τους σε οχήματα και στολές με τα σήματα του δήμου. Τώρα μάλιστα με τις φωτιές που περιπολούν και τα καραβάνια αλληλεγγύης ήταν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να γεμίσουν τα Social Media με σχετικό υλικό.

Τώρα βέβαια κάθονται όλοι και κλαίνε στα αποκαΐδια και ρίχνουν ο ένας τις ευθύνες στον άλλον. Τον περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό λογαριασμό όμως τον πληρώνουν οι πολίτες.

Τι πρέπει να κάνουμε.

Να φτιάξουν οι δήμοι «Προστατευτικούς Προϋπολογισμούς» όπου οι Ανθεκτικές Πόλεις θα είναι ο βασικός Στόχος και η Πολιτική Προστασία να έχει διακριτούς κωδικούς.

Να πιεστεί η Κεντρική Ενωση Δήμων Ελλάδος από τους δημάρχους, να διαπραγματευτεί σκληρά και δημόσια την γενναία χρηματοδότηση των δήμων για την Πολιτική Προστασία.

Να δημιουργηθούν συνεχείς καμπάνιες προσέλκυσης εθελοντών, με ειδική πλατφόρμα στο site του δήμου, σε συνδυασμό με την οργάνωση και τον εξοπλισμό τους.

Να υπάρξει μέριμνα για την άρτια εκπαίδευσή τους.

Να προσληφθούν σύμβουλοι στους δήμους για την διαχείριση κρίσεων. Από εδώ και πέρα οι κρίσεις θα είναι η κανονικότητα.

Να αξιοποιηθούν τα πρότυπα υποσχέδια του Ξενοκράτη (Ιόλαος, Δάρδανος κ.λπ.) με σοβαρή εξειδίκευση για κάθε δήμο και κυρίως με τον εντοπισμό των τοπικών επαπειλούμενων κινδύνων και την αντιμετώπιση με τις τοπικές ιδιαιτερότητες.

Να αναληφθεί η διοίκηση των τοπικών εθελοντικών ομάδων από έμπειρους επαγγελματίες κατ' ευθείαν σε συνεννόηση με τον Δήμαρχο. Να διαχωριστούν οι επαγγελματίες από τους εθελοντές. Η αποτελεσματικότητα του εθελοντισμού έχει τα όριά της. Οι δασοπροστασία πρέπει να διαθέτει επαγγελματισμό και εξειδίκευση πια.

Να διευρυνθούν τα Τοπικά Συντονιστικά Συμβούλια Αντιμετώπισης Κρίσεων με εξειδικευμένους επιστήμονες ανάλογα με τον κάθε δήμο.

Να εκπονηθούν τα σχέδια με μόνιμη επικαιροποίηση, μέσω δημόσιας διαβούλευσης που θα είναι πάντα ανοιχτή και αναρτημένη στο site του δήμου με δημόσιες τις παρατηρήσεις των πολιτών.

Οι δήμοι να συμπεριλάβουν και στην Κοινωφελή Εργασία προσωπικό Πολιτικής Προστασίας και παράλληλα να οργανώσουν Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις για την αντιμετώπιση καταστάσεων κρίσης.

Χάρης Κουγιουμτζόπουλος
Δημοσιογράφος Τοπικής Αυτοδιοίκησης